Hoe voelt het om een slijmzwam te zijn? Of een pad? Of een plant? De virtual reality-ervaring Symbiosis van het Nederlandse collectief Polymorf is een unieke belevenis voor alle zintuigen. Gehuld in een speciaal ontworpen pak vol sensoren doe je voor even afstand van de beperkingen van het menselijk lichaam en van de wereld zoals we die als mens gewend zijn.
Als ontwerperscollectief dat graag verschillende stijlen en werkwijzen met elkaar vermengt, laat Polymorf zich inspireren door het werk van bioloog en filosoof Donna Haraway. In het huidige tijdperk waarin het klimaat en de atmosfeer verandert onder invloed van menselijke activiteit, denkt zij na over een toekomst met een minder centrale rol voor de mens. Haar ideeën zetten wat vanzelfsprekend lijkt op zijn kop.
Symbiosis geeft wenken voor een toekomstig leven in echte symbiose met andere organismen en technologieën op deze wereld. Om de multi-sensorische ervaring compleet te maken, wordt de virtuele wereld die deelnemers krijgen voorgeschoteld aangevuld met geur, soft robotica en plantaardige hapjes, op maat gemaakt voor ieder wezen.
"De makers nemen ons mee naar alle uithoeken van hun wereld en vragen ons om de rol van al onze zintuigen in een verhaal te onderzoeken. Deze combinatie van design, techniek en een audiovisuele en multi-sensorische ervaring gaat zeker een belangrijke rol spelen in de toekomst van immersieve belevingen."
Dat was te lezen in het juryrapport van het IDFA DocLab in 2021. Symbiosis van interdisciplinair ontwerperscollectief Polymorf won de Special Jury Award for Creative Technology op het festival. Het collectief bestaat onder anderen uit ontwerpers Marcel van Brakel en Mark Meeuwenoord. Hun werk bevindt zich op het snijvlak van virtual reality, installatie en theater, waarbij een grote rol is weggelegd voor de vijf menselijke zintuigen. In eerder werk richtten ze zich vooral op geur. In Symbiosis komen alle zintuigen aan bod.
Prikkelende visie
De voornaamste inspiratie voor het werk komt van het boek Staying With the Trouble: Making Kin in the Chthulucene van Donna Haraway. Maar ook Yuval Noah Harari’s Homo Deus noemen ze als invloed. Van Brakel en Meeuwenoord willen een prikkelende visie geven op een toekomst, waarin de mens niet meer de dominante levensvorm is op aarde. Klimaatrampen hebben gezorgd voor een nieuwe wereld vol artificiële en nieuwe biochemische levensvormen. De makers onderzoeken de mogelijkheid van een hybride wereld, waarin een symbiotische uitwisseling van genetische en technologische eigenschappen tussen mensen en andere wezens bestaat.
In een interview in Variety vertelt Van Brakel: "Bij Polymorf zijn we steeds meer geïnteresseerd geraakt in het vertellen van niet-menselijke verhalen. We hebben het altijd over onszelf en dat is een beetje saai geworden."
Speciale pakken
Bezoekers van de voorstelling trekken speciaal ontworpen pakken aan die het hele lichaam omsluiten. De pakken dwingen iemand om een bepaalde houding aan te nemen, die past bij zijn personage. Dat kunnen onder andere zijn: een pad, een genetisch gemanipuleerde vlinderorchidee, een slijmschimmel of een hybride lichaam samengesteld uit een mens, hengelvis en een AI-robot. Via de pakken, inclusief VR-bril, krijgen de toeschouwers toegang tot een collectieve virtuele wereld en kunnen de personages contacten met elkaar aangaan.
Meeuwenoord: "Van Donna Haraway kwam het idee om als overlevingsstrategie voor de planeet het genetisch materiaal van bedreigde diersoorten met elkaar te vermengen en binnen onze stamboom op te nemen. Wij zijn van nature nieuwsgierige wezens en we willen ervaren hoe het is om iemand - of iets - anders te zijn."
Proeven
De pakken zijn voorzien van zogenaamde soft robotica. Met automatisch aangestuurde siliconenprothesen, slangetjes en natuurlijk de VR-bril en headset worden alle zintuigen beroerd. Iemand kijkt niet alleen als een orchidee, maar voelt, ruikt, hoort en proeft ook als een orchidee. Voor dat proeven wordt gebruik gemaakt van plantaardige hapjes die de tong prikkelen.
"We wilden een pak ontwerpen voor het hele lichaam,’ zegt Meeuwenoord. ‘Een deel van je zintuiglijke ervaring gebeurt door te eten, dus het verhaal moest ook dat element incorporeren en het hele idee van eten verkennen. Wat is eten? Wie is eten? We denken dat we bovenaan de voedselketen staan, maar wat gebeurt er als je dat verandert?"
concept Marcel van Brakel regie Marcel van Brakel, Mark Meeuwenoord interactie Luciano Pinna, Frank Bosma 3D lead design Roberto Digiglio wearable's Maurice Spapen food design Karpendonkse Hoeve productie Corine Meijers, Polymorf sales Marieke Nooren partnerships Marieke Nooren 3D modellering Martijn Zandvliet, Edwin Kuipers hardware Scott van Haastrecht, Thijs Eerens aanvulling designteam Pom Smit, Nienke Markus, Tim Nielen, Ruben Maas, Mel Reaven, Gal Kinan, Wouter van Meegdenburg, Elja Rutters, Richelle Smits, Paul Staring, Bram Ockeloen stemartiest Louise Porter, Molly O'Blivion, Holly Habstritt Gaal, Anahita Mekanik publicatie Rob van Hoesel (TEC Books), Joost Broeren social media Nienke Huitenga in opdracht van STRP, Breda Photo partners IDFA Doclab, MIT Media Lab met steun van Film Fund NL, Creative Industries Fund NL, Amsterdams Fonds voor de Kunst gepresenteerd op Sundance Institute New Frontier Story Lab 2020, Venice Gap-Financing Market 2021 met speciale dank aan Ingrid van Eeghem, Jaap Krabbendam, Wander Eikelboom, Theo Andriessen, Ton van Gool, Gieske Bienert, Synchron, MU Hybrid Art House, Eye, Impossible Bodies scenario Marcel van Brakel coding pneumatics engineering Mark Meeuwenoord codering Luciano Pinna, Frank Bosma animatie Martijn Zandvliet, Edwin Kuipers geluid Mark Meeuwenoord hardware-integratie Luciano Pinna, Frank Bosma art direction Marcel van Brakel
