Eindspel: Verslag van de dag

SLIKK | Igor Alvarez Cugat / Regie opleiding ATD, Amsterdam

Voorzichtig spiekt Levi Dali Middendorp of het publiek al plaats heeft genomen. Nog niet. Als de deur van Frascati 2 sluit, komt Middendorp nu dan echt tevoorschijn. Voorzichtig neemt hij zijn plaats in de verder kale ruimte. In een gedecideerde choreografie ontdoet hij zich van zijn kleding tot hij klaar is voor de zonnebank. Het is immers vrijdag. In het uur dat volgt neemt Middendorp ons mee op zijn stapavond. Als ervaren stapper is hij zich bewust van alle valkuilen – een verkeerde cocktail aan verdovende middelen, chicks die niet te fixen zijn, teveel stilstaan bij de stap-resten op de vloer – die zich kunnen voordoen op zo’n avond. De monoloog bouwt langzaam op. Met een absolute focus worden de te treffen voorbereidingen gedeeld met het publiek. De avond komt opgang, kroeg na kroeg volgen we Shane en zijn vaste vriendengroep.

Op het toneel zie ik de tot vleesgeworden ‘knaldrang’ die sinds de lange periode van sociale beperkingen toegedicht wordt aan jonge mensen; honger naar contact, spanning om boven het alledaagse uit te stijgen en op zoek naar toevallige ontmoetingen. In Shanes geval gaat het om het terugvinden van een verloren liefde. Pas als de avond valt wordt de eenzaamheid rondom hem voelbaar. In de week die volgt kan hij zich weer opladen voor een nieuwe tijd als Weekend Miljonair.

Passe-Partout | In Vorm Van Vier: Sam van Hulst, Roos Bottinga, Gina van Os & Eefje Paddenburg / Acteursopleiding ArtEZ, Arnhem

De acteurs rommelen wat op het toneel als het publiek binnen druppelt, ze zwaaien naar wat bekenden die plaatsnemen op de tribune, maken een praatje met elkaar. Op het toneel staat een grote draaischijf, doorklieft met een scheidingswand. Aan de ene zijde een zwarte vloer en muur, een universum dat volgt op de woorden die gesproken worden aan de andere kant van de wand; een gele harige show wereld. Aan weerszijden van de draaischijf liggen precies geordende kostuums en attributen klaar. Er staan standaarden met daarop spiekbriefjes op het toneel. Hier wordt niets verhuld.

''Is iedereen er?'' vraagt Eefje Paddenburg. Enthousiast komt het gelegenheidscollectief In Vorm Van Vier op het voortoneel staan, trekken hun eigen kleding uit en verruilen die voor glitter- en prinsesachtige jurken. Ze nemen plaats op de draaischijf. Met een lichtschakelaar wordt het zaallicht zichtbaar gedimd. Start de show.

In het uur dat volgt nemen de acteurs rollen aan en werpen ze vervolgens weer van zich af. Zowel de aankondiging als de uitvoering is van een enorme precisie, controle en overtuiging. De acteurs tonen een sterk uithoudingsvermogen. Als de attributen aan weerszijden van de draaischaaf langzaam verdwijnen, kan het publiek zich voorzichtig instellen op een einde van Passe-Partout. ‘Bedankt voor het kijken’, roept Sam van Hulst. Nieuwsgierig naar waar de fantasie van In Vorm Van Vier nog meer tot zal leiden, hadden ze van mij nog wel een rondje mogen doen.

De oude man en de zee | Bogi Bakker / Regie opleiding, Toneelacademie Maastricht

De plot van deze voorstelling is gemakkelijk te beschrijven, voor de ervaring is dat een heel ander verhaal. Tijdens deze één uur duurde voorstelling, met een minimalistische choreografie, oorstrelende muziek en knap lichtontwerp, zien we een man die drie dagen op zee verblijft in de hoop een vis te vangen. Als toeschouwer word je ondergedompeld in een serene wereld, waarin je niets anders hoeft dan daar te zijn. Niets anders dan te wachten en te kijken tot het zaallicht dooft. Er hoeft op het toneel niets gepsychologiseerd te worden. Al nodigt de minieme compositie van handelingen daar wel toe uit. Het kan overigens ook niet worden uitgesloten dat de toeschouwer zich niet schuldig zal maken aan een zekere zelfpsychologisering als gevolg van de confrontatie met de verstilling in de zaal. Het is goed mogelijk dat elke toeschouwer een andere ervaring bij het werk heeft gehad. Sommige verlangden er misschien naar om zelf op zee te zitten met niets anders dan de golven, een paar meeuwen en een vis die zich niet zo gemakkelijk laat vangen. Anderen wilden niets liever dan weg. In ieder geval hebben we tijd en het verstrijken ervan ervaren.

Het is bewonderingswaardig hoe regisseur Bogi Bakker, Hemmingways roman vorm weet te geven op het toneel. De optelsom van De oude man en de zee is een perfecte inzet van het theaterapparaat. Waar de roman de ervaring kan beschríjven, kan het in het theater daadwerkelijk erváren worden. Het getuigt van een enorme lef en overtuiging van je artistieke keuze om zo weinig op toneel te zetten. Met de ontmoeting tussen de oude man en de vis als het absolute hoogtepunt.

Debbie Oskam | vr 24 juni 2022

Debbie Oskam is dramaturg en schrijver. Ze behaalde in 2018 haar bachelor Literatuur en Samenleving aan de VU en is zich in de jaren daaropvolgend meer op theater gaan richten. Deze zomer studeert ze af aan de master International Dramaturgy aan de UvA. Ze liep onder andere stage bij Het Nationale Theater, Prins Bernhard Cultuurfonds en Theaterkrant.